Token quản trị là gì? Có nên đầu tư vào các token quản trị hay không?
Nếu là một người đam mê tiền điện tử, chắc hẳn bạn đã nghe đến “token quản trị”, khái niệm đóng một vai trò quan trọng trong xu hướng tài chính phi tập trung (Defi) nói riêng và lĩnh vực blockchain nói chung. Nó cho phép quyền chi phối dự án được phân bổ cho những người nắm giữ token ở khắp nơi trên thế giới thay vì chỉ một vài cá nhân nhất định. Qua bài viết sau, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết về khái niệm token quản trị đầy thú vị này.
Token quản trị là gì?
Token quản trị (Governance token) là loại tiền điện tử được tạo ra nhằm cho phép những ngườinắm giữ nó tham gia đóng góp vào hoạt động quản trị dự án nhờ có quyền biểu quyết với các quyết định quan trọng.
Người nắm giữ token quản trị có thể bỏ phiếu ủng hộ hoặc phản đối các đề xuất thay đổi. Các giao thức DeFi như game play-to-earn, sàn giao dịch phi tập trung, dịch vụ cho vay tiền điện tử … thường sử dụng token quản trị để phân phối quyền ra quyết định cho cộng đồng như một cách nhấn mạnh đến sự phi tập trung và đề cao tính dân chủ.
Mục tiêu cuối cùng của việc sử dụng token quản trị là xây dựng nên một Tổ chức Tự trị phi tập trung (DAO), không có cơ quan trung ương mà thay vào đó, các quyết định quan trọng được thực hiện qua cơ chế biểu quyết dân chủ giữa những người nắm giữ token quản trị.
Token quản trị hoạt động như thế nào?
Token quản trị được cho là chìa khóa để mở ra sự phi tập trung hoàn toàn trong thế giới blockchain. Dưới đây là cơ chế hoạt động cơ bản của các loại token quản trị từ khi xuất hiện cho tới lúc được sử dụng vào việc thực hiện quyền biểu quyết:
– Phân phối và sở hữu: Đầu tiên, token quản trị thường được phân phối thông qua các phương thức như chào bán token lần đầu (ICO), khai thác (mining), airdrop cho những người sử dụng sớm hoặc nhiềucơ chế đa dạng khác.
– Đề xuất và thảo luận: Mọi người nắm giữ token quản trị đều có thể đưa ra đề xuất thay đổi hoặc cải tiến cho dự án. Các đề xuất thường được thảo luận công khai trong cộng đồng, cho phép mọi người đánh giá và đưa ra ý kiến trước khi quá trình bỏ phiếu được thực hiện.
– Thực hiện biểu quyết:Các giao thức Defi cho phép người nắm giữ token quản trị thực hiện bỏ phiếu cho những quyết định quan trọng của giao thức từ cập nhật phiên bản mới cho tới thay đổi tỷ lệ lạm phát hoặc sử dụng ngân sách của dự án. Mỗi token quản trị được coi là một phiếu bầu và quyết định cuối cùng sẽ được đưa ra dựa theo số đông. Quá trình bỏ phiếu diễn ra trên blockchain và theo hợp đồng thông minh được lập trình sẵn.
Ví dụ: Vào ngày 28/12/2023, những người nắm giữ token quản trị CAKE từng bỏ phiếu để xác định nguồn cung tối đa cho đồng tiền điện tử này. CAKE là token quản trị gốc của nền tảng DEX Pancakeswap. Kết quả của cuộc bỏ phiếu là đã có 97,88% người ủng hộ với đề xuất hạn chế nguồn cung tối đa ở mức 750 triệu token.
-Nhận thêm quyền lợi và phần thưởng: Ngoài tham gia vào quá trình ra quyết định, việc nắm giữ token quản trị có thể mang lại một vài quyền lợi khác như nhậnphần thưởng từ lợi nhuận của dự án hay có thêm các đặc quyền khi sử dụng giao thức.
Ví dụ: UNI là token quản trị của sàn DEX Uniswap. Vào hôm 6/3, cộng đồng UNI đã biểu quyết đồng ý 100% đối với đề xuất của Uniswap Foundation về việc chia phí thu được từ giao thức cho những người sở hữu UNI và stake nó trên nền tảng này.
Ưu và nhược điểm của token quản trị là gì?
Ưu điểm
- Xây dựng cộng đồng lớn mạnh: Token quản trị cung cấp cho các giao thức khả năng xây dựng cộng đồng tích cực, đảm bảo dự án phát triển lành mạnh.
- Đảm bảo cân bằng lợi ích: Quản trị tập trung có thể gây ra tình trạng lợi ích nhóm. Điều này có thể được cải thiện nếu token quản trị được phân bổ một cách công bằng ra nhiều người nắm giữ. Việc thu hút cộng đồng tham gia vào quá trình ra quyết định sẽ giúp gắn kết lợi ích của người dùng với lợi ích của đội ngũ phát triển dự án.
- Phân tán quyền quyết định: Token quản trị cho phép các giao thức đạt được sự phân tập trung bằng cách phân phối quyền ra quyết định cho cộng đồng. Nếu không có điều này, các giao thức sẽ không thể đáp ứng được đặc tính phi tập trung của DeFi.
Nhược điểm
- Lợi thế của cá voi:Đội ngũ nhà sáng lập, thành viên nhóm phát triển và nhà đầu tư ban đầu có thể nhận được một lượng token quản trị đáng kể, điều mang lại cho họ quyền kiểm soát đa số đối với quá trình ra quyết định của giao thức. Tokenomics của dự án càng tập trung phân bổ cho các cá voi thì sự phi tập trung mà token quản trị mang lại càng thấp. Do đó, khi đánh giá sự phân quyền của một giao thức Defi, nhà đầu tư nên kiểm tra kỹ cách token quản trị được phân bổ cho cộng đồng nhằm giúp dự án có được phi tập trung lớn nhất có thể.
Vào hôm 29/11/2023, nhà sáng lập Ethereum Vitalik Buterin cũng từng lên tiếng về hành vi đầu cơ token quản trị trên mạng xã hội X: “Khái niệm về quyền quản trị như là lý do để token quản trị có giá trị là sai lầm. Điều này giống như việc tôi mua $X vì sau này ai đó sẽ mua lại từ tôi hay một nhóm nào đó để lái giao thức theo hướng có lợi cho họ.”
- Tỷ lệ bỏ phiếu thấp: Trong rất nhiều trường hợp, lượng người tham gia bỏ phiếu có tỷ lệ rất nhỏ so với tổng số lượng người nắm giữ token. Mặc dù token quản trị cung cấp một cơ chế ra quyết định phi tập trung nhưng điều này vẫn hoàn toàn phụ thuộc vào những người nắm giữ có muốn tham gia vào quy trình này hay không.
- Quá trình ra quyết định chậm: Thay vì quyết định được đưa ra bởi một nhóm người, cơ chế phi tập trung sử dụng token quản trị bao gồm nhiều công đoạn như thảo luận, bỏ phiếu và đưa ra quyết định. Quy trình này làm thời gian đưa ra quyết định cuối cùng trở nên mất thời gian hơn rất nhiều.
Token quản trị có giá trị hay không?
Như những gì đã giải thích, có thể thấy rằng, ý tưởng tạo ra token quản trị là vô cùng hứa hẹn. Cơ chế hoạt động của token quản trị giúp cho các giao thức có thể đạt được sự phi tập trung và vận hành hoàn toàn độc lập mà không cần sự góp mặt của cơ quan trung ương nào. Tuy nhiên, đó là kịch bản tuyệt vời nhất, chúng ta cần cân nhắc đến thực tế rằng, các cá voi vẫn có nhiều thể áp dụng nhiều biện pháp để nhận được phần lớn nguồn cung token và đưa ra quyết định theo ý họ.
Do đó, để đánh giá token quản trị có giá trị đến mức nào, chúng ta nên cân nhắc nhiều liệu nó có giải quyết được các nhược điểm đã được đề cập hay không.Một token quản trị tệ và vô giá trị khi nó không có nhiều ứng dụng thực tế và được thiết kế tokenomics quá tập trung cho cá voi. Những token này được tạo ra có thể chỉ nhằm mục đích kiếm tiền cho đội ngũ sáng lập và không xứng đáng đầu tư.
Trái lại, token quản trị có giá trị cao khi nó làm tốt nhiệm vụ của mình như một công cụ để phân bổ quyền quyết định về dự án ra cộng đồng trên toàn thế giới. Khi toàn bộ cộng đồng đều tích cực tham gia đóng góp ý kiến và bỏ phiếu một cách công bằng để đạt được mục tiêu chung, đó sẽ là một kịch bản tuyệt vời nhất để tăng giá trị cho token quản trị.
Kết luận
Token quản trị đã trở thành một thành phần không thể thiếu và là tiêu chuẩn cho những giao thức Defi muốn xây dựng DAO. Token quản trị mang tới nhiều lợi ích về sự phi tập trung, thu hút nhiều sự đóng góp của cộng đồng, tuy nhiên, nó cũng chứa nhiều thách thức do sự phức tạp và vẫn dễ chịu sự thao túngtừ những cá voi.